13/11/2025
Ảnh chụp bởi Mark Henley/Panos
Đối với những người đang chiến đấu với trầm cảm, lo âu và các vấn đề sức khỏe tâm thần (SKTT) khác, việc đạt được trạng thái hạnh phúc trọn vẹn – không chỉ đơn thuần là hồi phục – hoàn toàn là một khả năng thực sự.
Thực trạng và Góc khuất bị bỏ quên
Theo ước tính của WHO, các rối loạn tâm thần đang ảnh hưởng đến nhân loại trên quy mô rộng lớn, với hơn nửa tỷ dân số phải vật lộn với trầm cảm và lo âu. Người mắc bệnh tâm thần phải chịu đựng những nỗi đau cùng cực, từ nỗi sợ hãi tàn khốc của cơn hoảng loạn, sự ám ảnh về tổn thương trong quá khứ, đến nỗi kinh hoàng của các hành vi cưỡng chế nghi thức. Trên bình diện toàn cầu, các vấn đề SKTT chiếm hơn một phần năm tổng số năm sống với khuyết tật.
Tuy nhiên, các số liệu thống kê này lại bỏ sót một khía cạnh quan trọng: thực tế là một bộ phận không nhỏ người mắc bệnh tâm thần đã hồi phục và thậm chí còn sống một cuộc sống ý nghĩa, hạnh phúc trọn vẹn.
Câu chuyện của Kevin Hines là một minh chứng nổi bật. Sau nhiều năm chống chọi với trầm cảm nặng, ảo tưởng và hoang tưởng, Hines đã cố gắng tự tử bằng cách nhảy cầu Golden Gate. Ngay khi buông tay khỏi lan can, anh cảm thấy hối hận tột cùng. Bằng một phép màu, Hines đã sống sót sau cú rơi 73 mét. Kể từ đó, sức khỏe tâm thần của anh được cải thiện đáng kể, và hiện tại, anh là một diễn giả nổi tiếng về phòng chống tự tử, tác giả cuốn sách truyền cảm hứng: Cracked, Not Broken: Surviving and Thriving After a Suicide Attempt (2013).
Đã đến lúc nhìn nhận mục tiêu điều trị khác đi
Mặc dù một câu chuyện cá nhân không thể đại diện cho tất cả, nhưng nó đặt ra những câu hỏi cốt lõi:
Cơ hội để một người có vấn đề SKTT nặng như trầm cảm, lo âu hoặc từng có ý định tự tử, hồi phục và sống một cuộc sống hạnh phúc là bao nhiêu?
Liệu việc chuyển từ bệnh tâm thần sang trạng thái khỏe mạnh có phải là một khả năng thực tế đối với nhiều người, hay chỉ là trường hợp hiếm hoi?
Đáng tiếc, các lĩnh vực tâm thần học, tâm lý học và y tế công cộng đã ngần ngại trong việc giải quyết những thắc mắc quan trọng này.
Trong suốt thời gian dài, các lĩnh vực SKTT đã và đang tập trung vào việc theo dõi sự giảm thiểu triệu chứng hoặc rối loạn như là mục tiêu cuối cùng. Điều này có nghĩa là, khi đánh giá các liệu pháp điều trị, người ta thường xem xét mức độ chúng giảm bớt các triệu chứng bệnh tâm thần, thay vì mức độ chúng dẫn đến trạng thái hạnh phúc trọn vẹn.
Sự khác biệt này là rất lớn. Các nghiên cứu từ Tâm lý học Tích cực đã chỉ ra rằng: việc không có triệu chứng không đồng nghĩa với sự hoạt động tốt. Loại bỏ lo âu không giống với việc kiến tạo niềm vui, ý nghĩa và sự hài lòng với cuộc sống.
Hướng tiếp cận chỉ tập trung vào việc giảm triệu chứng đã mang lại những tiến bộ nhưng không đồng đều. Mặc dù đã tạo ra nhiều liệu pháp và thuốc hiệu quả cho các rối loạn phổ biến, nhưng hiệu quả của nhiều phương pháp điều trị đã chững lại, và các triệu chứng còn sót lại, tái phát là những kết quả phổ biến. Tình hình chung vẫn còn gây thất vọng cho cả nhà trị liệu lẫn bệnh nhân.
Mọi nhà trị liệu đều biết ít nhất một vài bệnh nhân đã hồi phục một cách phi thường. Công chúng cũng biết rộng rãi về những câu chuyện vượt qua nghịch cảnh SKTT và xây dựng cuộc sống đầy ý nghĩa, bao gồm cả những người nổi tiếng như Dwayne ‘The Rock’ Johnson (người từng bị trầm cảm) và Ariana Grande (người từng đối mặt với trầm cảm và PTSD). Tuy nhiên, các nhà khoa học lại chưa thu thập dữ liệu có hệ thống về những kết quả tích cực sau khi mắc bệnh lý tâm thần này.
Dwayne Johnson và Ariana Grande chia sẻ về vấn đề tâm lý của bản thân
(Còn tiếp)
Theo Jonathan Rottenberg & Andrew Devendorf