06/11/2025
Có một khoảng lặng tinh tế giữa những gì sách vở dạy và những gì thực tế trị liệu thật sự đòi hỏi ở bạn.
Càng làm việc với nhiều nhà trị liệu mới vào nghề, tôi càng nhận ra: điều khiến những người giỏi nhất trở nên khác biệt không chỉ là kiến thức, mà còn là những kỹ năng "mềm" ít ai nhắc đến — những năng lực giúp họ vượt qua được sự mệt mỏi nghề nghiệp (burnout) và thực sự chạm đến cốt lõi của thân chủ.
Dưới đây là 5 kỹ năng then chốt để bạn không chỉ là một nhà trị liệu có năng lực, mà còn là một nhà trị liệu có tầm ảnh hưởng:
1. Kỹ Năng Điều Hòa Cảm Xúc (Emotional Regulation)
Bạn không thể phản chiếu được điều gì nếu chính mình còn chưa thể kiểm soát nó.
Trị liệu luôn khơi dậy những cảm xúc sâu sắc và đôi khi là hỗn loạn – của cả bạn và thân chủ. Kỹ năng này không phải là "vô cảm"; đó là khả năng nhận diện, chấp nhận, và làm dịu những phản ứng bên trong mình trong thời gian thực (in real-time). Giữ cho hệ thần kinh của bản thân vững vàng trước mỗi buổi trị liệu không chỉ là một sự lựa chọn, mà là một chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp để đảm bảo không gian an toàn cho thân chủ.
2. Kỹ Năng Tư Duy Hệ Thống (Systemic Thinking)
Khó khăn của thân chủ không tồn tại đơn lẻ.
Con người là tổng hòa của các mối quan hệ. Gia đình, văn hoá, công việc, địa vị, kinh tế – Tất cả đều tương tác, tạo ra một lưới ảnh hưởng phức tạp lên vấn đề. Một nhà trị liệu giỏi không chỉ nhìn vào nội dung của vấn đề ("thân chủ bị lo âu"), mà còn xem xét toàn bộ bối cảnh xung quanh nó ("lo âu đó tương tác thế nào với kỳ vọng của gia đình?"). Họ tìm kiếm các vòng lặp phản hồi thay vì chỉ một nguyên nhân duy nhất.
3. Sự Im Lặng Trị Liệu (Therapeutic Silence)
Im lặng không phải là sự vắng mặt.
Đó là một công cụ can thiệp mạnh mẽ – không gian nơi sự chiêm nghiệm sâu sắc, cảm giác khó chịu cần thiết và ý nghĩa mới có thể xuất hiện. Nhiều nhà trị liệu mới thường mắc kẹt trong nỗi sợ hãi phải lấp đầy "khoảng trống". Hãy học cách ngồi yên một cách chủ động với sự im lặng đó. Nó thể hiện sự tin tưởng của bạn vào khả năng của thân chủ để tự tìm ra câu trả lời.
4. Sự Khiêm Tốn Về Văn Hoá (Cultural Humility)
Bạn sẽ không bao giờ có thể hiểu trọn vẹn mọi bản sắc – và điều đó hoàn toàn ổn.
Khác với "Năng lực Văn hoá" (Cultural Competence) vốn ám chỉ việc bạn có thể nắm vững một nền văn hoá, Khiêm tốn Văn hoá là một tiến trình học hỏi trọn đời. Hãy để sự tò mò thay thế phán đoán ("Hãy kể cho tôi nghe trải nghiệm của bạn về điều này..."). Và để sự tôn trọng đặt cao hơn cả chuyên môn, thừa nhận rằng thân chủ mới là chuyên gia về cuộc đời và văn hoá của chính họ.
.png)
5. Giữ Khoảng Cách Chuyên Nghiệp (Professional Boundaries)
Quan tâm không có nghĩa là gánh vác.
Việc duy trì ranh giới rõ ràng (về thời gian, không gian, vai trò) là hành động bảo vệ cao nhất cho cả hai bên. Ranh giới không chỉ bảo vệ quá trình chữa lành của thân chủ khỏi sự phụ thuộc không lành mạnh, mà còn gìn giữ sự bình an và nhân tính của chính bạn khỏi sự kiệt sức vì đồng cảm quá mức Biết khi nào nên đặt gánh nặng trở lại vào tay thân chủ là dấu hiệu của sự tin tưởng.
Những kỹ năng này không đến từ tấm bằng được đóng khung, mà đến từ sự chiêm nghiệm sâu sắc, sự dũng cảm đối diện với chính mình, và quá trình tự giám sát liên tục trong công việc.
Theo Inaayat Khanna